رنکینگ دانشگاه‌ها چیست؟
تا پیش از سال ۱۹۹۸ دانشگاه‌ها به‌صورت امروزی رتبه‌بندی نمی‌شدند و تحصیل در کشورهای پیشرفته و تراز اول برای دانشجویان ملاک و معیار محسوب می‌شد تا اینکه در همین سال و بر اساس درخواستی از سوی رئیس‌جمهور وقت چین، دانشگاه‌های جهان توسط دانشگاه شانگهای رتبه‌بندی گردید. هدف چین از این رتبه‌بندی که آن را به نام رتبه‌بندی دانشگاه‌ها می‌شناسیم، مشخص نمودن فاصله دانشگاه‌های چین با دانشگاه‌های برتر دنیا و درنهایت کاهش این فاصله و ارتقاء سطح دانشگاه‌های این کشور بود. نتایج این رتبه‌بندی پنج سال بعد و در سال ۲۰۰۳ منتشر گردید و ازآن‌پس هرساله این رتبه‌ها به‌روز شده و اعلام می‌گردند. از آن سال به بعد برخی مؤسسات معتبر علمی برای تعیین رتبه‌بندی دانشگاه‌ها وارد عمل شده‌اند و امروزه رتبه‌بندی‌های متنوعی توسط مؤسسات علمی مختلف صورت می‌گیرد.
در نظر داشته باشید که برای انتخاب یک دانشگاه جهت ادامه تحصیل آنچه بیش از رتبه‌بندی و یا همان رنک دانشگاه، مهم است مواردی مانند رشته موردنظر شما، نمراتی که در آزمون‌های پیش‌نیاز کسب کرده‌اید و حتی عادات جسمی و روحی شما در اقلیم‌های آب و هوایی آن منطقه است؛ بنابراین در نظر داشته باشید که در زمان انتخاب دانشگاه به موارد ذکرشده بیش از رتبه دانشگاه توجه داشته باشید. یکی از راه‌های مطلع شدن از جزئیات دانشگاه انتخابی، دانشجویان در حال تحصیل آن دانشگاه و یا فارغ‌التحصیلان آن است، بنابراین پیش از انتخاب یک دانشگاه بر اساس رتبه آن، با این گروه‌ها نیز ارتباط برقرار کنید و اطلاعات بیشتری از دانشگاه انتخابی خود به دست آورید.
مهم‌ترین مراکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان
- رتبه‌بندی دانشگاه شانگهای
- رتبه‌بندی موسسه تایمز
- رتبه‌بندی موسسه QS World
- رتبه‌بندی وبومتریک (Webometrics)
- رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس عملکرد URAP
رتبه‌بندی دانشگاه شانگهای
این رتبه‌بندی دانشگاه‌ها که به رتبه‌بندی علمی معروف است، همان‌طور که در مقدمه مقاله بیان شد از معتبرترین رتبه‌بندی‌ها در سطح جهان است و درواقع اولین رتبه‌بندی از این قبیل است که امروزه رایج و متداول شده است و توسط دانشگاه شانگهای ارزیابی می‌شود. شاخص‌های اصلی در این رتبه‌بندی در حوزه علوم طبیعی، تعداد مقالات انتشاریافته در مجلات Nature و Science و همچنین تعداد اساتید برنده جایزه نوبلی که در این دانشگاه تدریس می‌کنند، است. این رتبه‌بندی توسط برخی نشریات معتبر مانند اکونومیست مورد استناد قرار می‌گیرد. بر اساس رتبه‌بندی دانشگاه شانگهای هرساله لیست ۵۰۰ دانشگاه برتر جهان منتشر می‌گردد.
رتبه‌بندی موسسه Times
تایمز یک موسسه نشر است که درزمینهٔ نشریات آموزش عالی فعالیت دارد و در کشور انگلستان قرار دارد. ملاک این موسسه در ابتدا برای رتبه‌بندی، شهرت آن دانشگاه بود اما به‌مرور شاخص‌های خود را در پنج دسته تقسیم کرد. شاخص‌هایی که امروز موسسه تایمز از آن برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها استفاده می‌کند، شامل انتقال دانش (میزان ارجاع به مقالات نشریات معتبر)، تحقیقات، آموزش، درآمدهای صنعتی و اعتبار بین‌المللی دانشگاه است.
رتبه‌بندی QS
موسسه QS (Quacquarelli Symonds) تا سال ۲۰۰۹ با همکاری موسسه تایمز رتبه‌بندی‌های خود را منتشر می‌کرد، اما امروزه این موسسه رتبه‌بندی جداگانه خود را با عنوان بهترین دانشگاه‌های جهان منتشر می‌نماید. موسسه QS دارای یک ساختار ارزیابی بوده و با پیگیری و جمع‌آوری اطلاعات مرتبط با پژوهشگران و استادهایی که در سیستم ارزیابی خود ثبت نموده است، رتبه‌های خود را ارائه می‌نماید. معیارهای اصلی سنجش در این سیستم شامل کیفیت تدریس، کیفیت تحقیقات، میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان، بنیاد سازمانی دانشگاه، نوآوری‌ها و به اشتراک گذاشتن علوم مختلف است.
موسسه QS همچنین فهرست بهترین دانشگاه‌های جهان را در سال ۲۰۱۶ برای ۴۲ رشته رتبه‌بندی نمود. بر این اساس دانشگاه‌هایی که در رشته‌هایی مانند پزشکی، مهندسی، علوم انسانی رتبه‌های برتر را کسب نموده‌اند، در این لیست ثبت شدند و نکته قابل‌توجه آن این بود که بر اساس این لیست موسسه فنّاوری ماساچوست (MIT) و دانشگاه هاروارد در ۱۲ رشته رتبه اول را به دست آورده‌اند.
رتبه‌بندی وبومتریک (رتبه‌بندی وب‌سایت دانشگاه‌ها)
رتبه‌بندی وبومتریک (Webometrics) توسط آزمایشگاه سایبرمتریک (Cybermetrics) اسپانیا انجام می‌پذیرد و شامل پایگاه داده‌های پانزده هزار دانشگاه و حدود ۵ هزار مرکز تحقیقاتی است. این مرکز دانشگاه‌های دنیا را بر اساس شاخص حضور در دنیای مجازی (وب) رتبه‌بندی می‌نماید. در این مدل رتبه‌بندی، حجم اطلاعات منتشرشده توسط یک دانشگاه بر روی وب‌سایت آن دانشگاه، قابلیت دسترسی به اطلاعات وب‌سایت، تعداد مقالات انتشاریافته و میزان ارجاعات به آن مقالات، به‌عنوان شاخص‌های اصلی در نظر گرفته می‌شود. هدف از این رتبه‌بندی بررسی میزان اثرگذاری دانشگاه بر وب و تعهد آن به دنیای مجازی است. بدین ترتیب توجه دانشگاه‌ها به انتشار اینترنتی در افزایش رتبه آن‌ها در این نوع رتبه‌بندی تأثیرگذار است.
رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس عملکرد تحصیلی (URAP)
رتبه‌بندی دانشگاه بر اساس عملکرد تحصیلی (University Ranking By Academic Performance) توسط موسسه انفورماتیک دانشگاه فنی و مهندسی خاورمیانه ارائه‌شده است. شاخص‌های این رتبه‌بندی، بهره‌وری بر اساس میزان مقالات منتشرشده، بهره‌وری بلندمدت بر اساس نتایج سایت Google Scholar، ضریب تحقیق، میزان استناد به مقالات بر اساس داده‌های ISI، ضریب تجمعی یا IF مجلات مختلف، بررسی کیفیت یا همان شاخص H (شاخص عددی برای نمایش بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان به‌صورت کمی) و همکاری بین‌المللی دانشگاه‌ها، است.
شاخص‌های اصلی تعیین رتبه‌بندی دانشگاه‌ها
شاخص‌های متنوعی برای تعیین رتبه‌بندی دانشگاه‌ها وجود دارد اما مهم‌ترین شاخص، کیفیت آموزش و فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی است. جهت بررسی این شاخص عوامل زیر در نظر گرفته می‌شود.
- کسب جوایز بین‌المللی (مانند جایزه نوبل) مانند جایزه نوبل، کسب مدال در مسابقات علمی و المپیادها
- جمعیت فارغ‌التحصیل دانشگاه
- حجم پژوهش‌های انجام‌شده
- درآمدهای پژوهشی و میزان تخصیص اعتبار برای تحقیقات
معرفی برخی وب‌سایت‌های مهم رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌ها
در این قسمت برخی از وب‌سایت‌های مهم در ارائه رتبه‌بندی دانشگاه‌ها معرفی‌شده است. برخی از این وب‌سایت‌ها صرفاً به ارزیابی دانشگاه‌های آمریکا پرداخته‌اند و برخی دیگر همه دانشگاه‌ها را در نظر گرفته‌اند.