انواع مدرک فوق لیسانس

فوق‌لیسانس‌ها را همچنین می‌توان بر اساس رشته، میزان تخصصی بودن، نوع تکالیف، و الزامات ورود به آن‌ها دسته‌بندی کرد. (توجه داشته باشید که عرف‌های گوناگونی برای نام‌گذاری دوره‌ها وجود دارد و بعضی دانشگاه‌ها ـــ مانند دانشگاه هاروارد، دانشگاه شیکاگو و ام‌آی‌تی ـــ از نام‌های لاتین استفاده می‌کنند. مثلاً MA را magister atrium یا atrium magister می‌خوانند و MSc را magister scientiae یا scientiae magister.)

انواع مدرک فوق‌لیسانس بر اساس رشته/نوع تکالیف

در زیر، انواع مدرک فوق‌لیسانس را بر اساس بیشترین تعداد دوره‌های مشترکی که در فهرست دانشگاه‌های مختلف دیده می‌شود آورده‌ایم. ازآنجاکه هیچ سیستم استاندارد واحدی وجود ندارد، ممکن است تفاوت‌هایی را بین دانشگاه‌ها هم ازلحاظ نام‌گذاری و هم محتوای دوره‌ها شاهد باشیم.  

Master of Arts-MA

معمولاً در رشته‌های علوم انسانی (arts) یا علوم اجتماعی اعطا می‌شود، مثلاً در رشته‌های ارتباطات، آموزش، زبان، زبانشناسی، ادبیات، جغرافیا، تاریخ، و موسیقی. دانشجویان از طریق ترکیبی از کلاس‌ها و سمینارها آموزش می‌بینند و با یک امتحان و/یا یک پایان‌نامه بر اساس یک پروژهٔ پژوهشی مستقل، ارزیابی می‌شوند.

Master of Science-MS, MSc

معمولاً در رشته‌های فنی و علوم تجربی (sciences) اعطا می‌شود، رشته‌هایی مانند زیست‌شناسی، شیمی، مهندسی، سلامت، و آمار. بعضی رشته‌ها مانند اقتصاد و علوم اجتماعی می‌توانند هم در دستهٔ علوم انسانی قرار گیرند و هم در دستهٔ علوم تجربی و فنی، و بستگی به دانشگاه دارد که کدام نام را برای دورهٔ فوق‌لیسانس انتخاب کند. در چنین رشته‌هایی این امکان وجود دارد که دورهٔ MS دارای بخش پژوهشی قوی‌تری باشد، و بعضی صنایع برای مدرک MS ارزش بیشتری نسبت به MA قائل‌اند.

Master of Research-MRes

دورهٔ MRes طراحی‌شده تا چگونه پژوهشگر شدن را آموزش دهد. بخش پژوهشی MRes بسیار بزرگ‌تر از MA و MS است و این برای کسانی که قصد دارند دکترا بخوانند یا وارد شغلی پژوهشی شوند یک مزیت است. توجه داشته باشید که بعضی مؤسسات آموزشی ممکن است دوره‌های با سبک MRes را MSc بنامند، پس بهتر است محتوای دوره را قبل از اپلای به‌دقت چک کنید.

Master by Research-MPhil

یک دورهٔ پیشرفته بر مبنای پژوهش است که دانشجویان را قادر می‌سازد عمیقاً و به‌طور مستقل بر روی یک موضوع خاص تمرکز کنند، تا یک تک پروژهٔ پژوهشی بزرگ را کامل کنند. این دوره اغلب به‌عنوان پیش‌زمینه‌ای برای دکترا در نظر گرفته می‌شود، و مؤسسات اغلب از آن استفاده می‌کنند تا به دانشجویان اجازه دهند پیش از ورود به دورهٔ دکترا آن را امتحان کنند. MPhil معمولاً بیشتر از انواع دیگر فوق‌لیسانس طول می‌کشد ـــ البته طول دورهٔ MPhil، بسته به کشور و مؤسسه و شأنی که برایش قائل می‌شوند بسیار متغیر است.

Master of Studies –MSt

MSt که فقط در چند دانشگاه (شامل آکسفورد، کمبریج، کانبرا و دوبلین) ارائه می‌شود قابل‌مقایسه با MA یا MSc است و در آن، هم باید در کلاس‌ها شرکت کرد و هم یک پایان‌نامه و یک امتحان را به آخر رساند. در بعضی موارد، گرفتن مدرک MSt می‌تواند به‌عنوان یک ثبت‌نام موقت برای دکترا منظور شود. بخشی از دلیل ایجاد این دسته از فوق‌لیسانس‌ها آن است که در دانشگاه‌های «آکسبریج» و دوبلین، به دانشجویانی که دورهٔ لیسانس علوم انسانی یا علوم تجربی و فنی (Bachelor of Arts) را تمام کرده‌اند پس از گذشت مدت معینی یک مدرک افتخاری MA اعطا می‌شود. برخلاف این افراد، کسانی که مدرک MSt دارند تکالیف لازم را انجام داده‌اند.

فوق‌لیسانس‌های تخصصی و حرفه‌ای

انواع تخصصی‌تر مدرک فوق‌لیسانس نیز وجود دارد، که غالباً بر یک حیطهٔ حرفه‌ای خاص تمرکز دارند. این نوع مدارک گاهی «فوق‌لیسانس‌های الحاقی» خوانده می‌شوند زیرا به یک‌رشتهٔ خاص الحاق شده‌اند، یا «فوق‌لیسانس‌های حرفه‌ای» زیرا تمرکزشان بر توسعهٔ شغلی در یک حرفهٔ خاص است. بعضی دوره‌های فوق‌لیسانس حرفه‌ای، کلمهٔ Professional را در ابتدای عنوان خوددارند، مثلاً (Professional Science Master’s Degree (PSM که بخش عملی بسیار بزرگی دارد و مهارت‌ها و دانش لازم را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد تا در حیطهٔ موردنظرشان کار حرفه‌ای انجام دهند.

مثل همیشه، دسته‌بندی‌ها و جزئیات دوره‌ها کشور به کشور و دانشگاه به دانشگاه فرق می‌کند. بعضی از متداول‌ترین فوق‌لیسانس‌های تخصصی و حرفه‌ای عبارت‌اند از:

Master of Business Administration –MBA

MBA طراحی‌شده تا مهارت‌ها و دانش لازم برای پیشرفت شغلی در کسب‌وکار و نقش‌های مدیریتی را در اختیار دانشجویان بگذارد. آموزش‌های گسترده‌ای در تمام جنبه‌های کسب‌وکار به دانشجویان داده می‌شود، که آنان را قادر می‌سازد آموخته‌های خود را در شغل‌های گوناگونی به کار برند. بسیاری از دانشجویان MBA دارای سابقهٔ حرفه‌ای متوسط هستند، چراکه بیشتر این دوره‌ها حداقل سه سال تجربهٔ حرفه‌ای را لازم می‌دانند. شما همچنین می‌توانید MBA را با تخصصی مانند حسابداری یا فاینانس ترکیب کنید و مدرک MBA را در حوزهٔ خاص موردعلاقه‌تان بگیرید. دوره‌های فوق‌لیسانس مرتبط با MBA شامل Master of Professional Accountancy-MPAcc و Master of Science in Information Systems -MSIS می‌شود.

Master of Library Science -MLS, MLIS, MSLS

این دوره طراحی‌شده تا دانش آکادمیک و حرفه‌ای برای ورود به محل کار ـــ در اینجا کتابخانه ـــ را به دانشجویان بدهد. MLS که در مدارس معتبر کتابداری تدریس می‌شود، شامل بخش‌های نظری و یک پراکتیکوم (اِعمال آموخته‌ها با نظارت سرپرست) یا کارآموزی است، و با یک پروژهٔ پژوهشی یا تز تمام می‌شود. در آمریکا و کانادا MLS معمولاً جزو الزامات استخدام کتابداران حرفه‌ای است.

Master of Public Administration –MPA

یک دورهٔ سیاست عمومی شبیه به MBA است اما متمرکز بر بخش عمومی به‌جای بخش خصوصی. دانشجویان می‌توانند تخصص‌هایی مانند محیط‌زیست، مدیریت بین‌المللی و علوم و تکنولوژی را باهدف کار در دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد (ان‌جی‌او)، سازمان‌های غیرانتفاعی، و مشاوره انتخاب کنند. MPA عناصر آکادمیک و حرفه‌ای را با تمرکز بر تحلیل سیاسی و مدیریت ترکیب می‌کند. دیگر دوره‌های فوق‌لیسانس سیاست عمومی شامل Master of Public Policy (MPP)، Master of Public Affairs- MPA، Master of Urban Planning -MUP و Master of International Affairs- MIA می‌شود.

Master of Public Health-MPH

MPH دارای عناصر آکادمیک و حرفه‌ای است، و نگاهی میان‌رشته‌ای به حوزه‌های مربوط به‌سلامت عمومی دارد. دانشجویان می‌آموزند که چگونه از طریق سیاست‌های عمومی، دغدغه‌های سلامت جوامع را زیر نظر بگیرند، تشخیص دهند و تعدیل کنند. بسیاری از دوره‌های MPH، با تخصص در زمینه‌هایی مانند اپیدمیولوژی، سلامت جهانی، سلامت شغلی، و علوم تغذیه ارائه می‌شوند. برخی کشورها دانشجویان دارای لیسانس معتبر را هم برای MPH می‌پذیرند و برخی دیگر فقط فارغ‌التحصیلان پزشکی را قبول می‌کنند.

Master of Social Work –MSW

دانشجویان را برای شغل‌هایی در حوزهٔ کار اجتماعی آماده می‌کند، و تمرکزش بر ارتقای کیفیت زندگی افراد، گروه‌ها و اجتماعات است. MSW هم در قالب یک مدرک بالینی ارائه می‌شود که به دانشجویان اجازه می‌دهد مستقیماً با مراجعین کار کنند، و هم در قالب یک مدرک کار با اجتماع (macro-practice) که دانشجویان را برای کار پشتیبانی سیاسی و سازمان‌دهی اجتماع آماده می‌کند.

Master of Laws –LLM

معمولاً کسانی وارد این دوره می‌شوند که از یک دورهٔ حقوق حرفه‌ای فارغ‌التحصیل شده باشند. LLM این فرصت را به دانشجویان می‌دهد که دانش خود از مهارت‌های پایه‌ای وکیل شدن را بادانش تخصصی‌ای که با پژوهش در حوزهٔ ویژه‌ای از حقوق به دست می‌آید پیوند بزنند.

Master of Arts in Liberal Studies -MA, MALS, MLA/ALM, MLS

یک دورهٔ میان‌رشته‌ای است که طراحی‌شده تا آموزش‌های مفصل در علوم مقدماتی (liberal arts) ارائه دهد. دوره‌های MALS با استفاده از دروس و اساتیدِ رشته‌های مختلف تحصیلات تکمیلی دانشگاه، معلوماتی هم عمیق و هم وسیع در اختیار دانشجویان می‌گذارند. به‌طورمعمول هدف دانشجویان از انتخاب این دوره آن است که به‌جای دنبال کردن یک مسیر شغلی خاص، درک خود را به چالش بکشند، ایده‌ها را بکاوند و در پی‌شناخت باشند.

Master of Fine Arts –MFA

دوره‌ای خلاقانه است برای رشته‌هایی مثل هنرهای نمایشی و هنرهای تجسمی. این دوره می‌تواند شامل نویسندگی خلاقانه، طراحی گرافیک، عکاسی، فیلم‌سازی، تئاتر و نقاشی باشد. تحصیل دانشجویان و ارزیابی آنان هر دو عملی است، و با ارائهٔ اثر یا اجرایی بزرگ تمام می‌شود.

Master of Music -MM/MMus

MM که توسط دانشگاه‌ها و هنرستان‌های موسیقی ارائه می‌شود، مطالعهٔ پیشرفتهٔ حیطه‌ای تخصصی و عملی (ازجمله اجرای موسیقی، آهنگسازی یا رهبری اجرا) که توسط دانشجو انتخاب می‌شود را بامطالعهٔ پیشرفتهٔ تئوری موسیقی ترکیب می‌کند. دورهٔ MM می‌تواند دانشجویان را برای تدریس موسیقی یا برای حرفه‌ای شدن در حیطهٔ انتخابی‌شان آماده کند.

Master of Education -MEd, MSEd, MIT, MAEd, MAT

دورهٔ فوق‌لیسانس آموزش، دانشجویان را برای مشاغلی در آموزش آماده می‌کند. بعضی از این دوره‌ها معلم‌های تحت نظارت را برای گرفتن تصدیق آماده می‌کند، درحالی‌که بعضی دیگر برای معلم‌های مجربی که پیشاپیش تصدیق دارند و می‌خواهند در حوزه‌ای مانند برنامهٔ درسی، آموزش، آموزش ویژه، مشاوره، و مدیریت متخصص شوند مناسب‌تر است. دوره‌های MIT و MAT شامل انجام تکالیف و گذراندن کارآموزی تدریس هستند و در انتها تصدیق معلمی اعطا می‌کنند، که برای تدریس در مدارس دولتی به آن نیاز است.

Master of Engineering –Meng

دورهٔ MEng می‌تواند آکادمیک باشد (با تمرکز بر تئوری و عمل مهندسی) یا حرفه‌ای باشد (با تمرکز بر آماده‌سازی دانشجوها برای کار مهندسی). برای فارغ‌التحصیلی، بعضی از دوره‌های MEng از دانشجویان می‌خواهند مقاله‌ای در یک ژورنال صنعتی چاپ کنند و بعضی دیگر، از آنان می‌خواهند دوره‌های آموزشی‌ای را در صنعت یا آزمایشگاه‌ها یا ترکیبی از این دو بگذرانند.

Master of Architecture –March

دورهٔ فوق‌لیسانس معماری، دانشجویان را با کارآموزی‌ها و امتحانات نهایی و/یا یک تز یا پروژهٔ نهایی ارزیابی می‌کند تا به آنان مدرک دهد. ازآنجایی‌که دوره‌های MArch متنوع هستند، ممکن است بانام‌های گوناگونی ارائه شوند. MArch از دانشجویان می‌خواهد پروژه‌هایی را در طراحی، علم ساختمان، مهندسی سازه، تاریخ و تئوری معماری و کار حرفه‌ای تحویل دهند.

الزامات دوره‌های فوق‌لیسانس

در آخر این‌که، دوره‌های فوق‌لیسانس ازلحاظ الزامات ورود نیز باهم فرق دارند. معمولاً (نه همیشه) برای ورود به این دوره‌ها داشتن مدرک لیسانس الزامی است، و بعضی دوره‌ها داشتن مقدار معینی تجربهٔ حرفه‌ای را لازم می‌دانند. در زیر، رایج‌ترین الزامات برای انواع مختلف دوره‌های فوق‌لیسانس آمده است.  

فوق‌لیسانس‌های تحصیلات تکمیلی ـــ Postgraduate master’s degrees MA، MSc، MLA، MSW و غیره

معمولاً ورود به این دوره‌ها برای همهٔ دارندگان لیسانس آزاد است.

فوق‌لیسانس‌های کسب‌وکار یا مدیریت ـــ Business or management master’s degrees -MBA، MSc، MIM، MSM، MA، MEM

معمولاً برای ورود به این دوره‌ها مقدار معینی تجربهٔ حرفه‌ای الزامی است، بخصوص برای دورهٔ MBA (فوق‌لیسانس مدیریت کسب‌وکار). برای دوره‌های MSc در مدیریت (یعنی MSc، MIM و MSM) معمولاً باید لیسانس علوم اجتماعی داشت، ولی دوره‌های MA در مدیریت بیشتر احتمال دارد که با هر مدرکی شمارا بپذیرند. فوق‌لیسانس مدیریت مهندسی (Masters in Engineering Management- MEM) به‌طور ویژه برای دانشجویان مهندسی طراحی‌شده است.

فوق‌لیسانس‌های اجرایی ـــ Executive master’s degrees- EMBA، EMS

جهت ورود به دوره‌های فوق‌لیسانس اجرایی که به‌طور خاص برای حرفه‌ای‌های اجرا طراحی‌شده، باید تجربهٔ حرفه‌ای بالایی داشت ـــ حتی بیشتر ازآنچه برای MBA نیاز است. متداول‌ترین این دوره‌ها عبارت‌اند از فوق‌لیسانس اجرایی در مدیریت کسب‌وکار (Executive Master in Business Management- EMBA) و دوره‌های MSc اجرایی.

فوق‌لیسانس‌های پژوهشی تحصیلات تکمیلی ـــ Postgraduate research master’s degrees -Master by Research

فوق‌لیسانس‌های پژوهشی برای افرادی ایجادشده‌اند که دارای مدرک لیسانسی با بخش پژوهشی قابل‌توجه هستند و/یا چندین مقالهٔ پژوهشی چاپ‌شده دارند.

فوق‌لیسانس‌های پیوسته ـــ Integrated master’s degrees-MEng، MMath، MSci و غیره

این دوره‌ها که بیش از همه در رشته‌های علوم و تکنولوژی دیده می‌شوند، بلافاصله در پی دورهٔ لیسانس می‌آیند. پس می‌توان مستقیماً پس از اتمام دبیرستان برایشان اپلای کرد. دوره‌های فوق‌لیسانس متوالی یک سال بیش ازآنچه برای گرفتن مدرک لیسانس لازم است طول می‌کشند، و دانشجویان این اختیار را دارند که سال آخر را نگذرانند و با مدرک لیسانس فارغ‌التحصیل شوند.

دانشجویان این گزینه را نیز دارند (خصوصاً در کشورهایی مثل آمریکا) که با تحصیل در مقطع لیسانس یک مدرک فوق‌لیسانس بگیرند. این مدرک «آن روت en route»، «این پسینگ in passing» یا «این کرس in course» نامیده می‌شود و به کسانی اعطا می‌گردد که تکالیف و بعضی امتحانات را با موفقیت به پایان رسانده باشند.